Nguyễn Bính (1918 – 1966) tên thật là Nguyễn Trọng Bính. Ông sinh ra và lớn lên ở làng Thiện Vinh, Huyện Vụ Bảng, Nam Định. Vốn mồ côi mẹ từ nhỏ nên Nguyễn Bình phải trải qua một tuổi thơ vất vả, khó nhọc, phải tự học ở nhà.
Năm 13 tuổi, ông được nhận giải khuyến khích thơ của Tự lực văn đoàn với tập thơ Tâm hồn tôi. Sau đó, Nguyễn Bính tham gia kháng chiến chống pháp tại Miền Nam, đến năm 1954 thì tập kết ra Bắc. Ông làm việc tại Hội văn nghệ Việt Nam, chủ bút tờ báo Trăm hoa.
Về đời thơ, ông được mệnh danh là nhà thơ của làng quê Việt Nam. Thơ Nguyễn Bính luôn giản dị, mộc mạc, chân thành, trong sáng, nhẹ nhàng giống như ca dao trữ tình vậy. Làng quê Việt Nam được ông đưa vào thơ qua lăng kính lãng mãn nên vừa “chân quê” lại vừa trong trẻo, đẹp đẽ. Dưới đây là tuyển tập thơ Nguyễn Bính đặc sắc được hocde.vn sưu tầm lại, bạn hãy đọc và cảm nhận nhé!
1. Những bóng người trên sân ga
Những cuộc chia lìa khởi từ đây
Cây đàn sum họp đứt từng dây
Những đời phiêu bạt thân đơn chiếc
Lần lượt theo nhau suốt tối ngày.
Có lần tôi thấy hai cô gái
Sát má vào nhau khóc sụt sùi
Hai bóng chung lưng thành một bóng
“Đường về nhà chị chắc xa xôi?”
Có lần tôi thấy một người yêu
Tiễn một người yêu một buổi chiều
Ở một ga nào xa vắng lắm
Họ cầm tay họ bóng xiêu xiêu.
Hai người bạn cũ tiễn chân nhau
Kẻ ở sân toa kẻ dưới tàu
Họ giục nhau về ba bốn bận
Bóng nhòa trong bóng tối từ lâu.
Có lần tôi thấy vợ chồng ai
Thèn thẹn chia tay bóng chạy dài
Chị mở khăn giầu anh thắt lại:
“Mình về nuôi lấy mẹ, mình ơi!”
Có lần tôi thấy một bà già
Đưa tiễn con đi trấn ải xa
Tàu chạy lâu rồi, bà vẫn đứng
Lưng còng đổ bóng xuống sân ga
Có lần tôi thấy một người đi
Chẳng biết về đâu nghĩ ngợi gì
Chân bước hững hờ theo bóng lẻ
Một mình làm cả cuộc phân ly.
Những chiếc khăn màu thổn thức bay
Những bàn tay vẫy những bàn tay
Những đôi mắt ướt nhìn đôi mắt,
Buồn ở đâu hơn ở chốn này?
Tôi đã từng chờ những chuyến xe
Đã từng đưa đón kẻ đi về
Sao nhà ga ấy sân ga ấy
Chỉ để cho lòng dấu biệt ly?
Sân ga – bến tàu là nơi bắt đầu của những cuộc chia ly. Tác giả đã lựa chọn hai hình ảnh đặc biệt này để diễn tả nỗi buồn, nỗi đau xé lòng của những cuộc chia ly. Có biết bao cuộc từ biệt đã diễn ra trên sân ga: vợ tiễn chồng, chị tiễn em, mẹ tiễn con, bạn tiễn bạn, người yêu tiễn người yêu đi xa. Có rất nhiều, rất nhiều cuộc chia ly thấm đã nước mắt đã diễn ra. Người đi hay người ở lại đều buồn thương. Hình tượng sân ga trong bài thơ có thể là hình ảnh thực có khi là hình ảnh mang tính ẩn dụ – sân ga trong lòng hồn thơ Nguyễn Bính.
2. Xuân về
Đã thấy xuân về với gió đông
Với trên màu má gái chưa chồng
Bên hiên hàng xóm cô hàng xóm
Ngước mắt nhìn giời đôi mắt trong
Từng đàn con trẻ chạy xum xoe
Mưa tạnh trời quang nắng mới hoe
Lá nõn nhành non ai tráng bạc
Gió về từng trận gió bay đi
Thong thả nhân gian nghỉ việc đồng
Lúa thì con gái mượt như nhung
Đầy vườn hoa bưởi, hoa cam rụng
Ngào ngạt hương bay, bướm vẽ vòng
Trên đường cát mịn một đôi cô
Yếm đỏ khăn thâm trảy hội chùa
Gậy trúc giắt bà già tóc bạc
Lần lần tràng hạt niệm nam mô
3. Lỡ bước sang ngang
Em ơi! em ở lại nhà
Vườn dâu em đốn, mẹ già em thương
Mẹ già một nắng hai sương
Chị đi một bước trăm đường xót xa
Cậy em, em ở lại nhà
Vườn dâu em đốn, mẹ già em thương
Hôm nay xác pháo đầy đường
Ngày mai khói pháo còn vương khắp làng
Chuyến này chị bước sang ngang
Là tan vỡ giấc mộng vàng từ đây
Rượu hồng em uống cho say
Vui cùng chị một vài giây cuối cùng
Rồi đây sóng gió ngang sông
Đầy thuyền hận, chị lo không tới bờ
Miếu thiêng vụng kén người thờ
Nhà hương khói lạnh chị nhờ cậy em
Đêm qua là trắng ba đêm
Chị thương chị kiếp con chim lìa đàn
Một vai gánh lấy giang san…
Một vai nữa gánh muôn vàn nhớ thương
Mắt quầng tóc rối tơ vương
Em còn cho chị lược gương làm gì!
Một lần này bước ra đi
Là không hẹn một lần về nữa đâu
Cách mấy mươi con sông sâu
Và trăm ngàn vạn nhịp cầu chênh vênh
Cũng là thôi cũng là đành
Sang sông lỡ bước riêng mình chị sao?
Tuổi son nhạt thắm phai đào
Đầy thuyền hận, có biết bao nhiêu người!
Em đừng khóc nữa em ơi!
Dẫu sao thì sự đã rồi, nghe em!
Một đi bảy nổi ba chìm
Trăm cay nghìn đắng con tim héo dần
Dù em thương chị mười phần
Cũng không ngăn nổi một lần chị đi
Chị tôi nước mắt đằm đìa
Chào hai họ để đi về nhà ai
Mẹ trông theo, mẹ thở dài
Dây pháo đỏ bỗng vang trời nổ ran
Tôi ra đứng tận đầu làng
Ngùi trông theo chị khuất ngàn dâu thưa…
Trời mưa ướt áo làm gì?
Năm mười bảy tuổi chị đi lấy chồng
Người ta pháo đỏ rượu hồng
Mà trên hồn chị một vòng hoa tang
Lần đầu chị bước sang ngang
Tuổi son sông nước đò giang chưa tường
Ở nhà em nhớ mẹ thương
Ba gian trống, một mảnh vườn xác xơ
Mẹ ngồi bên cửi xe tơ
Thời thường nhắc: “- Chị mày giờ ra sao?”
Chị bây giờ… nói thế nào?
Bướm tiên khi đã lạc vào vườn hoang
Chị từ lỡ bước sang ngang
Trời dông bão giữa tràng giang lật thuyền
Xuôi dòng nước chảy liên miên
Đưa thân thế chị tới miền đau thương
Mười năm gối hận bên giường
Mười năm nước mắt bữa thường thay canh
Mười năm đưa đám một mình
Đào sâu chôn chặt mối tình đầu tiên
Mười năm lòng lạnh như tiền
Tim đi hết máu mà duyên không về
Nhưng em ơi! một đêm hè
Hoa xoan nở, xác con ve hoàn hồn
Dừng chân trên bến sông buồn
Nhà nghệ sĩ tưởng đò còn chuyến sang
Đoái thương thân chị lỡ làng
Đoái thương phận chị dở dang những ngày
Rồi… rồi chị nói sao đây?
Em ơi! nói nhỏ câu này với em…
Thế rồi máu trở về tim
Duyên làm lành chị duyên tìm về môi
Chị nay lòng ấm lại rồi
Mối tình chết đã có người hồi sinh
Chị từ dan díu với tình
Đời tươi như buổi bình minh nạm vàng
Tim ai khắc một chữ “nàng”
Mà tim chị một chữ “chàng” khắc theo
Nhưng yêu chỉ để mà yêu
Chị còn dám ước một điều gì hơn
Một lầm hai lỡ keo sơn
Mong gì gắn lại phím đờn ngang cung
Rồi đêm kia lệ ròng ròng
Tiễn đưa người ấy sang sông, chị về
Tháng ngày qua cửa buồng the
Chị ngồi nhặt cánh hoa lê cuối mùa
Úp mặt vào hai bàn tay
Chị tôi khóc suốt ba ngày ba đêm
Đã đành máu trở về tim
Nhưng khôn buộc nổi cánh chim giang hồ
Người đi xây dựng cơ đồ
Chị về giồng cỏ nấm mồ thanh xuân
Người đi khoác áo phong trần
Chị về may áo liệm dần nhớ thương
Hồn trinh ôm chặt chân giường
Đã cùng chị khóc đoạn trường thơ ngây
Năm xưa đêm ấy giường này
Nghiến răng nhắm mắt cau mày… cực chưa?
Thế là tàn một giấc mơ
Thế là cả một bài thơ não nùng
Tuổi son má đỏ môi hồng
Bước chân về đến nhà chồng là thôi
Đêm qua mưa gió đầy giời
Mà trong hồn chị có người đi qua
Em về thương lấy mẹ già
Đừng mong ngóng chị nữa mà uổng công
Chị giờ sống cũng bằng không
Coi như chị đã ngang sông đắm đò.
Lỡ bước sang ngang có lẽ là bài thơ nổi tiếng nhất, tiêu biểu nhất và được nhiều người yêu mến nhất trong đời thơ Nguyễn Bính. Bài thơ kể về câu chuyện của một người con gái bị cha mẹ ép gả cho người mà mình không hề yêu, phải bước chân lên xe hoa từ khi mới vừa 17 tuổi. Cô phải bỏ lại mối tình đầu tươi đẹp vừa chớm nở, bỏ lại mẹ già, bỏ lại vườn cau để đi một chuyến đi định mệnh.
Đó là câu chuyện của nhân vật chị – người con gái trong bài thơ Lỡ bước sang ngang nhưng cũng là câu chuyện chung cho số phận của hàng triệu triệu người con gái khác đang sống trong chế độ phong kiến. Cái lễ giáo Tam tòng tứ đức đã khiến họ bị ràng buộc, bị đè nén, sống một cuộc đời lệ thuộc, không được tự do lựa chọn hôn nhân cho chính mình.
Bài thơ thể hiện sự cảm thương sâu sắc của nhà thơ đối với nhân vật chị trong thơ, mở rộng ra là sự cảm thương đối với số kiếp của mọi người phụ nữ sống dưới chế độ phong kiến hà khắc.
4. Qua nhà
Cái ngày cô chưa có chồng
Đường gần tôi cứ đi vòng cho xa
Lối này lắm bưởi nhiều hoa
(Đi vòng để được qua nhà đấy thôi)
Một hôm thấy cô cười cười
Tôi yêu, yêu quá nhưng hơi mất lòng
Biết đâu rồi chả nói chòng
“Làng mình khối đứa phải lòng mình đây”
Một năm đến lắm là ngày
Mùa thu, mùa cốm vào ngay mùa hồng
Từ ngày cô đi lấy chồng
Gớm sao có một quảng đường mà xa
Bờ rào cây bưởi không hoa
Qua bên nhà thấy bên nhà vắng teo
Lợn không nuôi, đặc ao bèo
Giầu không, dây chẳng buồn leo vào giàn
Giếng khơi mưa ngập nước tràn
Ba gian đầy cả ba gian nắng chiều
5. Gái xuân
“Em như cô gái hãy còn xuân,
Trong trắng thân chưa lấm bụi trần,
Xuân đến, hoa mơ, hoa mận nở.
Gái xuân giũ lụa trên sông Vân.
Lòng xuân lơ đãng, má xuân hồng.
Cô gái xuân mơ chuyện vợ chồng,
Đôi tám xuân đi trên mái tóc.
Đêm xuân cô ngủ có buồn không?”
Mùa xuân là mừa đẹp nhất trong năm, mùa của trăm hoa đua nở, mùa của lễ hội, mùa của những lời hẹn ước lứa đôi. Em là cô gái tuổi đôi mươi căng tràn nhựa sống như mùa xuân, thẹn thùng nói chuyện vợ chồng
6. Tương tư
“Thôn Đoài ngồi nhớ thôn Đông
Một người chín nhớ mười mong một người.
Gió mưa là bệnh của giời
Tương tư là bệnh của tôi yêu nàng.
Hai thôn chung lại một làng,
Cớ sao bên ấy chẳng sang bên này?
Ngày qua ngày lại qua ngày,
Lá xanh nhuộm đã thành cây lá vàng.
Bảo rằng cách trở đò giang,
Không sang là chẳng đường sang đã đành.
Nhưng đây cách một đầu đình,
Có xa xôi mấy cho tình xa xôi…
Tương tư thức mấy đêm rồi,
Biết cho ai, hỏi ai người biết cho!
Bao giờ bến mới gặp đò?
Hoa khuê các bướm giang hồ gặp nhau?
Nhà em có một giàn giầu
Nhà anh có một hàng cau liên phòng
Thôn Đoài thì nhớ thôn Đông
Cau thôn Đoài nhớ giầu không thôn nào?”
Đặc điểm nổi bật trong thơ Nguyễn Bính là hồn quê mộc mạc, hương quê “hương đồng gió nội” thấm đẫm, khác hoàn toàn với ngòi bút của các nhà thơ lãng mãn đương thời. Điều này được thể hiện rõ trong bài thơ Tương tư.
Bài thơ viết về câu chuyện tình yêu lứa đôi nhưng đằng sau đó là tấm lòng của tác giả đối với quê hương, ý thức giữ gìn nét đẹp văn hóa ngàn đời của dân tộc. Thơ mang âm hưởng ca dao nhẹ nhàng, ngọt ngào, sâu lắng, hồn thơ bình dị, trong trẻo nhưng đằm thắm, sắt son.
7. Cô hàng xóm
Nhà nàng ở cạnh nhà tôi,
Cách nhau cái dậu mùng tơi xanh rờn
Hai người sống giữa cô đơn,
Nàng như cũng có nỗi buồn giống tôi
Giá đừng có dậu mùng tơi,
Thế nào tôi cũng sang chơi thăm nàng
Tôi chiêm bao rất nhẹ nhàng…
Có con bướm trắng thường sang bên này
Bướm ơi! Bướm hãy vào đây!
Cho tôi hỏi nhỏ câu này chút thôi…
Chẳng bao giờ thấy nàng cười,
Nàng hong tơ ướt ra ngoài mái hiên
Mắt nàng đăm đắm trông lên…
Con bươm bướm trắng về bên ấy rồi!
Bỗng dưng tôi thấy bồi hồi,
Tôi buồn tự hỏi: “Hay tôi yêu nàng?”
Không, từ ân ái lỡ làng,
Tình tôi than lạnh gio tàn làm sao?
Tơ hong nàng chả cất vào,
Con bươm bướm trắng hôm nào cũng sang
Mấy hôm nay chẳng thấy nàng,
Giá tôi cũng có tơ vàng mà hong
Cái gì như thể nhớ mong?
Nhớ nàng? Không! Quyết là không nhớ nàng!
Vâng, từ ân ái nhỡ nhàng,
Lòng tôi riêng nhớ bạn vàng ngày xưa
Tầm tầm giời cứ đổ mưa,
Hết hôm nay nữa là vừa bốn hôm
Cô đơn buồn lại thêm buồn,
Tạnh mưa bươm bướm biết còn sang chơi?
Hôm nay mưa đã tạnh rồi!
Tơ không hong nữa, bướm lười không sang.
Bên hiên vẫn vắng bóng nàng,
Rưng rưng… tôi gục xuống bàn rưng rưng…
Nhớ con bướm trắng lạ lùng!
Nhớ tơ vàng nữa, nhưng không nhớ nàng.
Hỡi ơi! Bướm trắng tơ vàng!
Mau về mà chịu tang nàng đi thôi!
Đêm qua nàng đã chết rồi,
Nghẹn ngào tôi khóc… Quả tôi yêu nàng.
Hồn trinh còn ở trần gian?
Nhập vào bướm trắng mà sang bên này!
8. Chân quê
“Hôm qua em đi tỉnh về
Đợi em ở mãi con đê đầu làng
Khăn nhung quần lĩnh rộn ràng
Áo cài khuy bấm, em làm khổ tôi!
Nào đâu cái yếm lụa sồi?
Cái dây lưng đũi nhuộm hồi sang xuân?
Nào đâu cái áo tứ thân?
Cái khăn mỏ quạ, cái quần nái đen?
Nói ra sợ mất lòng em
Van em em hãy giữ nguyên quê mùa
Như hôm em đi lễ chùa
Cứ ăn mặc thế cho vừa lòng anh!
Hoa chanh nở giữa vườn chanh
Thầy u mình với chúng mình chân quê
Hôm qua em đi tỉnh về
Hương đồng gió nội bay đi ít nhiều”
Với những ai yêu hồn thơ Nguyễn Bính chắc chắn đều thuộc bài thơ Chân Quê. Bài thơ được viết bằng thể thơ lục bát giản dị nhưng hàm chứa nhiều ý nghĩa sâu xa. Bề nổi của bài thơ là nỗi buồn của chàng trai khi chứng kiến những thay đổi về trang phục của cô gái – người mà anh yêu. Bề sâu của nó là hồi chuông cảnh tỉnh về hiện thực bản sắc văn hóa dân tộc, hồn dân tộc đang dần dần bị lấn át bởi văn minh thị thanhf
Nhưng bài thơ đâu phải chỉ có vậy. Một bài thơ lục bát giản dị, mộc mạc đến đơn sơ, vậy mà hàm chứa bao ý nghĩa sâu xa. Vâng, đúng là ở bề nổi, bài thơ kể về sự đổi thay trong trang phục của cô gái nhưng thăm thẳm trong bề sâu câu chữ, hình tượng, nó gióng lên một hồi chuông cảnh báo thật khẩn thiết: văn minh thị thành đang lấn át văn hoá đồng quê, cái áo cài khuy bấm kia đang lấn dần, át dần cái áo tứ thân, cái khăn mỏ quạ và sâu xa hơn, hồn dân tộc, bản sắc dân tộc đang bị phai nhoà.
Bài thơ thể hiện rất rõ tuyên ngôn nghệ thuật trong thơ của Nguyễn Bính: dung dị, chân chất, đơn sơ như hơi thở đồng nội.
9. Mưa xuân
Em là con gái trong khung cửi
Dệt lụa quanh năm với mẹ già
Lòng trẻ còn như cây lụa trắng
Mẹ già chưa bán chợ làng xa
Bữa ấy mưa xuân phơi phới bay
Hoa xoan lớp lớp rụng vơi đầy
Hội chèo làng Ðặng đi ngang ngõ
Mẹ bảo: “Thôn Ðoài hát tối nay”
Lòng thấy giăng tơ một mối tình
Em ngừng thoi lại giữa tay xinh
Hình như hai má em bừng đỏ
Có lẽ là em nghĩ đến anh
Bốn bên hàng xóm đã lên đèn
Em ngửa bàn tay trước mái hiên
Mưa thấm bàn tay từng chấm lạnh
Thế nào anh ấy chả sang xem!
Em xin phép mẹ, vội vàng đi
Mẹ bảo xem về kể mẹ nghe
Mưa bụi nên em không ướt áo
Thôn Ðoài cách có một thôi đê
Thôn Ðoài vào đám hát thâu đêm
Em mải tìm anh chả thiết xem
Chắc hẳn đêm nay giường cửi lạnh
Thoi ngà nằm nhớ ngón tay em
Chờ mãi anh sang anh chả sang
Thế mà hôm nọ hát bên làng
Năm tao bảy tuyết anh hò hẹn
Ðể cả mùa xuân cũng nhỡ nhàng!
Mình em lầm lụi trên đường về
Có ngắn gì đâu môt dải đê!
Áo mỏng che đầu mưa nặng hạt
Lạnh lùng thêm tủi với canh khuya
Em giận hờn anh cho đến sáng
Hôm sau mẹ hỏi hát trò gì
“- Thưa u họ hát…” rồi em thấy
Nước mắt tràn ra, em ngoảnh đi
Bữa ấy mưa xuân đã ngại bay
Hoa xoan đã nát dưới chân giày
Hội chèo làng Ðặng về ngang ngõ
Mẹ bảo: “Mùa xuân đã cạn ngày”
Anh ạ! Mùa xuân đã cạn ngày
Bao giờ em mới gặp anh đây?
Bao giờ chèo Ðặng đi ngang ngõ
Ðể mẹ em rằng hát tối nay?
10. Bài thơ quê hương
“Trải nghìn dặm trời mây bạn tới.
Thăm quê tôi, tôi rất đỗi vui mừng!
Bạn nán lại cùng tôi thêm buổi nữa.
Để tôi xin kể nốt chuyện quê hương
Đảng cùng dân đã viết thêm lịch sử,
Lửa Điện Biên sáng dậy cả trăm năm.
Lửa Ấp Bắc, Chu Lai cũng bừng rực rỡ,
Lửa chiến công đang chói lọi miền Nam.
Khi có Đảng, có Bác Hồ lãnh đạo;
Có truyền thống cha ông để lại tự bao đời.
Thì đánh Mỹ nhất định là phải thắng
Chuyện ấy, quê tôi, thành chuyện dĩ nhiên rồi…”
Bài thơ thể hiện niềm vui của tác giả khi được gặp bạn hiền trên quê hương mình. Nhưng hơn hết thảy đó là niềm tự hào vô bờ bến về truyền thống đấu tranh kiên cường bất khuất của người dân nơi đây. Với truyền thống yêu nước ngàn đời ấy, đánh Mỹ nhất định sẽ thắng lợi…. quê hương sẽ trở lại yên bình và giàu đẹp hơn xưa.
11. Cô hái mơ
Thơ thẩn đường chiều một khách thơ
Say nhìn xa rặng núi xanh lơ
Khí trời lặng lẽ và trong trẻo
Thấp thoáng rừng mơ cô hái mơ
Hỡi cô con gái hái mơ già
Cô chửa về ư? Đường thì xa
Mà cái thoi ngày như sắp tắt
Hay cô ở lại về cùng ta?
Nhà ta ở dưới gốc cây dương
Cách động Hương Sơn nửa dặm đường
Có suối nước trong tuôn róc rách
Có hoa bên suối ngát đưa hương
Cô hái mơ ơi!
Chả giả lời nhau lấy một lời
Cứ lặng rồi đi, rồi khuất bóng
Rừng mơ hiu hắt lá mơ rơi…
Thơ Nguyễn Bính mộc mạc, dung dị, chân chất như chính hồn quê Việt Nam. Nó ngọt ngào, sâu lắng như ca dao vậy. Ai yêu cảnh làng quê Việt hẳn sẽ rất yêu những vần thơ Nguyễn Bính. Hy vọng chùm thơ hay của ông mà hocde.vn sưu tầm nói trên là món quà giúp bạn tắm mát tâm hồn mình.
